Co to jest dyskalkulia? Objawy, diagnoza i sposoby wsparcia

Pomimo starań i wielu godzin nauki dla części uczniów matematyka nadal pozostaje czarną magią. Często problemem nie jest tu brak zdolności, ale dyskalkulia, czyli specyficzna trudność w uczeniu się. W tym artykule przedstawimy definicję dyskalkulii, omówimy jej typowe objawy, podpowiemy też sposoby diagnozy oraz skuteczne metody nauki.

Definicja dyskalkulii – czym właściwie jest to zaburzenie?

Zanim przejdziemy do szczegółowych objawów, warto zrozumieć, czym właściwie jest dyskalkulia. Definicja tego zaburzenia określa je jako specyficzne trudności w uczeniu się matematyki, które mają podłoże neurobiologiczne. Nie mówimy tu więc o niższej inteligencji, chronicznym lenistwie czy brakach w edukacji, ale o wrodzonym problemie, z którego się nie wyrasta. Osoby z dyskalkulią mają trudności z przetwarzaniem informacji numerycznych, co przekłada się na problemy z podstawowymi działaniami arytmetycznymi, rozumieniem pojęć matematycznych i stosowaniem ich w praktyce. Dodatkowo warto zauważyć, że dyskalkulia nie jest jednolita. Może bowiem przybierać rozmaite formy, a także objawiać się w różnym stopniu nasilenia. Część osób nie będzie w stanie opanować tabliczki mnożenia, podczas gdy inni nie poradzą sobie ze zrozumieniem zadań tekstowych.

Objawy dyskalkulii – na co zwrócić uwagę?

Pierwsze symptomy można dostrzec już w wieku przedszkolnym, choć przeważnie pewność zyskuje się dopiero w szkole, gdy program nauczania matematyki staje się bardziej wymagający. Najczęstsze objawy to:

• trudności z liczeniem – przeliczanie przedmiotów, mylenie kolejności liczb, notoryczne przeliczanie na palcach najprostszych działań;
• problemy z opanowaniem podstawowych działań arytmetycznych, takich jak dodawanie i odejmowanie;
• trudności z zapamiętaniem tabliczki mnożenia, wzorów matematycznych, dat czy numerów telefonów;
• niezrozumienie pojęć matematycznych takich jak więcej, mniej czy równe;
• problemy z przyswojeniem ułamków, procentów oraz geometrii;
• błędna analiza zadań tekstowych, co prowadzi do problemów z wyodrębnieniem danych i zaplanowaniem kolejności wykonywania działań;
• lęk przed sytuacjami wymagającymi użycia liczb, w szczególności przed lekcjami matematyki.

Czy dyskalkulia dotyczy tylko matematyki?

Niestety, dyskalkulia nie wpływa wyłącznie na problemy podczas lekcji matematyki. Liczenie to jedna z podstawowych umiejętności, dlatego omawiane zaburzenie będzie miało wpływ na wiele dziedzin życia. Osoby z dyskalkulią mogą mieć chociażby problemy z zarządzaniem czasem, planowaniem dnia, obliczaniem czasu potrzebnego na wykonanie konkretnego zadania. Trudności będą sprawiały również finanse, na przykład procedura obliczania reszty czy organizacja domowego budżetu. Co ciekawe, dyskalkulia może utrudniać również orientację w terenie. Dostrzeżemy to podczas prób odczytania danych z mapy, ustalenia numeru autobusu oraz odnalezienia właściwego peronu kolejowego. Na koniec, kłopoty dotkną też gier sportowych i planszowych, w których należy obliczać punkty bądź przestrzegać zasad opartych na liczbach.

Kiedy i gdzie zgłosić się na diagnozę dyskalkulii?

Co do zasady, zaburzenie to diagnozuje się zwykle po kilku pierwszych latach nauki. Jeśli niepokojące objawy zauważymy już w wieku przedszkolnym, nie należy zwlekać i od razu udać się do specjalisty. Znajdziemy go w publicznej poradni psychologiczno-pedagogicznej, gdzie stosowną opinię otrzymamy za darmo. Diagnoza rozpoczyna się od dogłębnego wywiadu z rodzicami i dzieckiem w celu zebrania informacji o problemach w nauce. Następnie przeprowadza się badania psychologiczne, by wykluczyć inne przyczyny trudności. Na kolejnym etapie dziecko musi rozwiązać kilka testów, pozwalających ocenić umiejętności matematyczne. Na koniec pozostaje jeszcze wydanie opinii wraz z zalecanymi sposobami wsparcia w nauce. Co ważne, warto zabrać ze sobą kilka dowodów potwierdzających kłopoty, takich jak zeszyty czy jedną z prac klasowych z matematyki.

Jak wspierać osobę z dyskalkulią?

Terapia dyskalkulii wymaga systematycznej pracy zarówno w szkole, jak i w domu. Celem nie jest tu wyleczenie zaburzenia, ale wypracowanie skutecznych strategii radzenia sobie z trudnościami. Przede wszystkim należy zacząć od dostosowania wymagań w szkole. Nauczyciel może zezwolić na korzystanie z kalkulatora, a także dzielić zadania na mniejsze części. Dopuszcza się też zmianę systemu oceniania w taki sposób, by nie oceniać samego wyniku zadania, ale poprawność metody jego rozwiązywania. W domu warto natomiast wykonywać ćwiczenia, które pomogą utrwalić materiał przerabiany na lekcjach. Co istotne, rozmaite gry logiczne pomagają w nauce. Uczą one w sposób bezstresowy i angażujący, będą więc doskonałym narzędziem w terapii dyskalkulii.

Podsumowanie

Dyskalkulia to realne i często frustrujące wyzwanie, ale dzięki wczesnej diagnozie, odpowiedniej terapii i wsparciu ze strony rodziny i szkoły możliwe jest pokonanie trudności w matematyce. Zrozumienie, cierpliwość i konsekwentne działanie to klucze, dzięki którym osoba z dyskalkulią będzie w stanie w pełni rozwinąć swój potencjał.