Matura z biologii – strategie rozwiązywania zadań i powtórka działów

Dobry wynik matury z biologii to często jedyny sposób dostania się na medycynę, biotechnologię czy fizjoterapię. Egzamin ten słynie z wysokiego poziomu trudności, ogromu materiału i zadań wymagających analitycznego myślenia. Jak zatem uczyć się biologii do matury, by nie zginąć w gąszczu informacji i osiągnąć wysoki wynik? Między innymi tego dowiesz się z naszego artykułu, który krok po kroku przeprowadzi cię przez problematykę maturalnego arkusza z biologii.

Najważniejsze działy biologii – na czym skupić energię?

Pierwszy krok do sukcesu to świadomość, które partie materiału są kluczowe. Z pomocą przychodzą tu arkusze z poprzednich lat, w których wyraźnie widać, jakie typy zadań stanowią zwykle trzon egzaminu. Taka analiza pozwoli ci stworzyć plan nauki skupiający się na priorytetach.

Absolutną podstawą jest genetyka zarówno klasyczna, jak i molekularna. Obszar ten wymaga dogłębnego zrozumienia, a co równie ważne, umiejętności rozwiązywania zadań z krzyżówkami genetycznymi. Następnie opanuj dobrze fizjologię człowieka. Układy krwionośny, oddechowy, nerwowy czy wydalniczy to maturalne pewniaki. W ich przypadku liczy się nie tylko budowa, lecz także funkcje. Nie zapominaj też o fizjologii roślin, na przykład aspekt ich odżywiania czy transportu wody. Na koniec upewnij się, że opanowałeś podstawy budowy i funkcjonowania komórek. Są to bowiem fundamenty niezbędne do zrozumienia bardziej złożonych procesów.

Jak zdobywać punkty za odpowiedzi w zadaniach otwartych?

Odpowiedzi opisowe sprawiają maturzystom najwięcej problemów, a to właśnie one w dużej mierze wpływają na ostateczny wynik matury. Musisz więc nauczyć się rozpoznawać, czego się od ciebie w danej chwili oczekuje. Osiągniesz to, czytając skrupulatnie polecenia, by wyłuskać z nich kluczowe słowa. Są nimi czasowniki operacyjne, które determinują strategię rozwiązania zadania. Dla przykładu, gdy polecenie zawiera frazy „podaj” lub „wymień”, udziel krótkiej odpowiedzi bez dodatkowych opisów. Bardziej rozbudowaną wypowiedź tworzysz natomiast wtedy, gdy dostrzeżesz słowo „opisz”. Wówczas przedstaw przebieg danego procesu, skupiając się na faktach i unikając wyjaśniania przyczyn. Z kolei, jeśli w treści pojawi się „wyjaśnij”, masz do czynienia z jednym z najtrudniejszych typów zadań. W takiej sytuacji wykaż się znajomością związków przyczynowo-skutkowych, a twoja odpowiedź powinna tłumaczyć, dlaczego dane zjawisko zachodzi. Pozostaje jeszcze polecenie „porównaj”, gdzie zestawiasz ze sobą dwa obiekty lub procesy, wskazując na ich różnice lub podobieństwa.

Czy trzeba uczyć się wszystkich doświadczeń na pamięć?

Choć umiejętność planowania i interpretowania doświadczeń to jeden z kluczowych wymogów, nie wkuwaj na pamięć każdego przykładu z podręcznika. Najważniejsze jest, abyś rozumiał schemat planowania doświadczenia. Nacisk kładzie się bowiem na uniwersalne kompetencje badawcze, zamiast weryfikować zdolność do pamięciowego odtwarzania konkretnych procedur. W arkuszu znajdziesz na przykład opis nowego eksperymentu, a twoim zadaniem będzie jego analiza i interpretacja. Musisz wówczas umieć:

• sformułować problem badawczy, w formie pytania;
• postawić hipotezę w formie zdania twierdzącego, które jest prawdopodobną odpowiedzią na problem badawczy;
• określić próbę badawczą i próbę kontrolną;
• wskazać zmienną zależną i niezależną;
• wyciągnąć poprawne wnioski na podstawie przedstawionych wyników.

Jak widzisz, opisane umiejętności są dość uniwersalne. Jeśli więc je opanujesz, zapamiętywanie doświadczeń z książek nie będzie ci potrzebne.

Jakie źródła wykorzystywać do powtórek?

Oprócz podręcznika, dobrze jest korzystać z wielu innych źródeł, by spojrzeć na materiał z różnych perspektyw. Absolutną podstawą są arkusze maturalne, dostępne na internetowej stronie CKE. Jest to najlepszy sposób na oswojenie się ze specyfiką egzaminu, a także nauką rozwiązywania zadań pod presją czasu. Pracuj z jednym arkuszem dokładnie tyle minut, ile będziesz ich miał na prawdziwym egzaminie. Gdy zaś szukasz kompleksowych opracowań niezbędnego materiału wraz z przykładami zadań, sięgnij po repetytoria maturalne. Stanowią one świetne uzupełnienie podręczników, gdyż pomagają usystematyzować wiedzę. Zainwestuj też w jakościowe zbiory zadań, dzięki którym będziesz mógł przerobić mnóstwo ćwiczeń typu maturalnego. Ponadto, zajrzyj na YouTube. Istnieje tam bowiem wiele wartościowych kanałów, których twórcy przystępnie tłumaczą skomplikowane zagadnienia. Jest to doskonałe rozwiązanie, gdy czujesz, że masz problem z konkretną tematyką, a nie znajdziesz już czasu na tradycyjne korepetycje.

Jak notować słownictwo biologiczne?

Jak wiadomo, biologia to nauka pełna specjalistycznej terminologii. Bez jej opanowania uzyskanie solidnego wyniku na maturze będzie niemożliwe, należy więc opracować sposoby jej przyswajania. Ciekawym rozwiązaniem są mapy myśli, gdyż pozwalają wizualnie porządkować pojęcia wraz z ich powiązaniami. Nieco bardziej klasyczna metoda to fiszki, gdzie po jednej stronie kartki zapisujesz pojęcie, a po drugiej jego wyjaśnienie. Możesz też założyć zeszyt, w którym będziesz zapisywać nowe terminy i ich wyjaśnienia. W obydwu tych technikach istotne jest, by tworzyć definicję własnymi słowami. Z jednej strony zmusza to do aktywnego myślenia, a dodatkowo łatwiej uczyć się czegoś, co opisałeś zrozumiałym dla ciebie językiem. Na koniec, twórz rysunki i schematy. Biologia jest w większości nauką wizualną, dlatego takie podejście może ci pomóc w zrozumieniu poszczególnych procesów.